Türkçe Sorularında Ne Sorulursa Neye
Bakılır
1. Sözcüğün yapısı
sorulursa basit mi, türemiş mi, bileşik mi
olduğuna bak.
2.Sözcüğün görevi
sorulursa sözcük türüne bak. İsim mi, sıfat mı, zamir mi, fiil mi, zarf mı,
edat mı, bağlaç mı, ünlem mi?
3.Sözcüğün türü belirtilip
de görevi sorulursa sözcüğün öğelik görevine (hangi öğe olduğuna )
bak.
4.Cümlenin yapısı (ya da
yargı sayısı) sorulursa basit cümle mi birleşik cümle mi? olduğuna bak.
Hepsi bileşik cümle ise ne tür bileşik
cümle olduğuna bak.
5.Yüklemin türü (yüklemin
sözcük türüne göre cümle)sorulursa ad (isim) cümlesi
mi, eylem (fiil) cümlesi mi olduğuna bak. (Yüklemin ad soylu
mu, eylem soylu mu olduğuna bak)
6.Yüklemin yapısı sorulursa
yüklemi bul yüklemin basit sözcük mü, türemiş
sözcük mü, bileşik sözcük mü olduğuna bak.
7.Yüklemin kuruluşu ya da
yapılışı sorulursa yüklemi bul, yüklemin ne tür tamlama olduğuna bak.
8.İkilemenin kuruluşu ya
da yapılışı sorulursa
ikilemeyi meydana getiren
sözcüklere bak(Bu sözcükler aynı sözcüğün tekrarı mı, eş anlamlı mı, yakın
anlamlı mı, yansıma mı, yakıştırma mı?...)
9.İkilemenin görevi ya da
türü sorulursa İkilemenin ne tür sözcük olduğuna bak . (Ad mı, sıfat
mı, zarf mı?)
10.Öznesine (ya da özne –
yüklem ilişkisine) göre cümle (fiil çatısı )sorulursa yüklemlerini bul
yüklemlerin etken mi, edilgen mi olduğuna bak.
BAŞKASI TARAFINDAN
anlamı
yoksa
etken çatılı.
varsa edilgen çatılıdır.
*Hepsi etken ise(hepsinde
gerçek ya da gizli özne varsa)
fiilin geçişli mi,
geçişsiz mi olduğuna bak.
*Hepsi etken geçişli ise
oldurgan mı,
ettirgen mi olduğuna
bak.
*Hepsi işteş ise ne tür
işteş olduğuna bak
(Birlikte işteş mi,
karşılıklı işteş mi?)
11.Nesnesine göre (ya da
nesne – yüklem ilişkisine göre )
cümle ( fiil çatısı)
sorulursa yüklemlerini bul yüklemlerin geçişli fiil mi geçişsiz
fiil mi olduğuna bak.
* Ad (isim) cümlelerinde
kesinlikle çatı aranmaz.
* Yüklemi geçişli olduğu
halde nesne kullanılmayan cümleyi sorarsa geçişsiz fiillerin yüklem
olduğu cümleleri el, cevabı geçişlilerde ara.
12. Öğelerinin dizilişine
göre (kuruluşuna, yüklemin yerine) göre cümle sorulursa düz cümle mi, devrik
cümle mi olduğuna bak. (Yüklem sonda ise düz yani kurallı cümledir, yüklem
sonda değilse devrik cümledir.)
13. Anlamlarına göre cümle
sorulursa olumlu cümle mi olumsuz cümle mi, olduğuna bak.
* Hepsi olumlu ise, ya da
hepsi olumsuz ise soru cümlesi mi, ünlem cümlesi mi olduğuna bak.
14. “Ek” in işlevi ya da
görevi sorulursa o “ek”in yapım eki mi çekim eki mi olduğuna bak.
* Bütün şıklar yapım eki
ise ne tür yapım eki olduğuna bak. (FFYE, FİYE, İİYE, İFYE)
*Bütün şıklar çekim eki
ise ne tür çekim eki olduğuna bak. (İsim çekim eki, fiil çekim eki…)
15. Fiilin zamanı
sorulursa fiillerin basit zamanlı mı birleşik zamanlı mı olduğuna
bak. (Basit zamanlı fiiller tek kip eki alır, birleşik zamanlı fiiller ise iki
kip ekini üst üste alır. Örn. geziyor: Basit zamanlı; geziyordu: B. z. lı.
16. Kelimenin yapısı
sorulursa basit mi, türemiş mi, birleşik mi olduğuna bak.
*Eğer hepsi türemiş ise
nasıl türediğine bak ( fiilden isim yaparak mı, isimden isim yaparak mı…)
*Eğer hepsi birleşik ise
ne tür birleşik kelime olduğuna bak. ( İsim + fiil mi , fiil + fiil mi … Örn:
terk etmek: i+f; yapıver: f+f )
17. Sözcüğün kökü sorulursa
anlamca ilgili, anlamı en küçük parçaya bak.
* Sözcüğün hangi kökten
türediği sorulursa sözcük kökünün isim mi, fiil mi olduğuna bak. örn:
“sorguladı”
sözcüğünün kökü “
sor-” fiilidir.
18. Tamlamanın türü
söylenip görevi sorulursa tamlamayı bul tamlamanın hangi ögeyi oluşturduğuna
bak.
20. Ögeleri bulurken önce
yüklemi bul. Diğer ögeleri bulmak için bütün soruları yükleme sor.
* Önce özneyi bul sonra
belirtisiz nesneyi ara.
* Sözcük öbeklerinin
(ikilemelerin, tamlamaların, deyimlerin, birleşik sözcüklerin) bölünemeyeceğini
unutma.
21. Tamlayanı düşmüş ad
tamlaması sorulursa iyelik eki almış sözcük ara. İyelik eklerini
bulurken pratik olarak ismin başına “benim, senin, onun, bizim, sizin, onların”
zamirini getiririz. İsmin başına bu zamirlerden birini getirebiliyorsak ırada
bir iyelik eki var demektir. Sözgelimi “arabam” sözcüğü iyelik eki almıştır; çünkü
“benim arabam” diyebiliyorum.
22. Ad tamlaması sorulduğunda
tamlayanı düşmüş ad tamlamasını, ad tamlaması olarak alma. Tamlayanı düşmüş ad
tamlaması sorulmak istenirse soru kökünde belirtilir.
23. “Hangi cümlede zaman
kavramı vardır?” denirse
zaman zarfı ara.
24. “Hangi cümlenin
yükleminde zaman kavramı vardır?” diye sorulursa yüklemleri bul, kiplerine bak.
Haber (bildirme) kiplerinde (di’li geçmiş zaman, miş’li geçmiş zaman, şimdiki
zaman, gelecek zaman ve geniş zamanda) zaman kavramı vardır.Dilek kiplerinde
(gereklilik, istek, dilek-şart ve emir kiplerinde) zaman kavramı yoktur.
25. Ek fiilin (ek eylemin)
işlevi ya da görevi sorulursa isme mi, fiile mi geldiğine bak. örn:
öğrenciydim ek fiilin di’li geçmiş zamanı (ek fiil isme geldi)
Yorumlar
Yorum Gönder