Ziya Paşa'dan İnciler (terkib-i bent)

Afv ile mübeşşer midir eshab-ı meratib?
(Af, bir makama gelenler için Allah’ın verdiği hak mıdır?)
Kaanûn-i cezâ âcize mi hâs demektir?
(Ceza kanunu yalnız âcizler için midir?)

Milyonla çalan mesned-i izzette ser-efraz
(Milyon milyon çalan şeref bakımından herkesten üstün ama,)
Birkaç kuruşu mürtekibin câyı kürektir
(Birkaç kuruş rüşvet alan küçük memurun yeri hapishanedir)

İman ile din akçedir erbâb-ı gınâda
(Artık, zenginler için iman ve din, para demektir,)
Namus u hamiyyet sözü kaldı fukarada
(Namus ve şerefle övünmek, sadece fakirlerde kaldı)

Ziya Paşa, bu Terkib-i Bendin aynı (9.) bölümünde o çok ünlü :

Bed-asla necabet mi verir hiç üniforma,
(Mevki-makam kıyafeti soysuza asalet verebilir mi,)
Zer-dûz palan ursan eşşek yine eşşektir
(Sırmalarla süslü semer vursan da eşek yine eşektir)

beytini söyleyip, iktidar sahipleri dahil herkese tavsiyede bulunuyor:

Pek rengine aldanma felek eski felektir
(Zamanın şu hâline, ortama güvenme; zaman pek de değişmez)
Zîrâ feleğin meşreb-i nâ-sâzı dönektir
(Zamanın ve toplumun özelliği düzensiz, anlaşılmaz dönekliliktir)

Allah’a sığın şahs-ı halîmin gazâbından
(Sessiz, uysal insanların gazabından Allah’a sığın!)
Zîrâ yumuşak huylu atın, çiftesi pektir
(Çünkü asıl yumuşak huylu atın, çiftesi serttir)

Yaktı nice canlar o nezaketle tebessüm
(Halkın o nazik gülümsemesi ne canlar yaktı!)
Şîrin bile kasdetmesi câna gülerektir
(Arslan, can alacakken yüzü gülümsemeye benzer bir hâl alır, onun gibi)

Paşa, belki en çok bilinen beytini de tam burada kullanarak yalnız iktidar sahiplerine bir hatırlatma ve tavsiyede bulunmuyor, biraz da tehdit ediyor:

Nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir,
(Nasihat ettik, yine de yola gelmeyeni azarlamalı)
Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir
(Azarlama ile de uslanmayanın hakkı, artık dayaktır)

Ve büyük Paşa’nın, 140 yıl önceden herkese, özellikle dini kullanıp iktidar olan ve iktidarı kullanıp cebini dolduranlara o enfes hatırlatması:

Yâ bister-i kemhâda ya vîranede can ver
(İpek yatakta veya viranede can ver, ne fark eder?)
Çun bây ü gedâ hâke berâber girecektir
(Az sonra, zengin – fakir, aynı toprağa girecektir)”

Ziya Paşa