BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER
A.
Cümle büyük harfle başlar. Cümlenin
sonuna nokta konulur ve yeni cümleye yine büyük harfle başlanır.
Sokakta gürültü arttı. Uzaktan bir ses geliyordu. Sanki yer yerinden
oynuyordu.
NOT:
Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan
sonra gelen kelime büyük harfle başlamaz.
1996 yılında okulu bitirdim. 11.09.2000 tarihinde okul
açıldı.
B.
Cümle içinde başkasından aktarılan ve
tırnak içine alınan cümleler büyük harfle başlar.
Atatürk, gençliğe seslenirken “Ey Türk istikbalinin evlâdı ! İşte, bu
ahval ve şerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve Cumhuriyetini
kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur.”
diyor.
NOT:
Tırnak içinde aktarılan söz, tam bir cümle
değilse veya cümlenin baş tarafı alınmamışsa büyük harfle başlamaz.
NOT:
İki çizgi arasındaki açıklama cümleleri
de büyük harfle başlamaz.
Bir zamanlar - bu zamanlar çok eski değildir - Türkiye büyük sıkıntılar
içindeydi.
Yorulsa da- emin ol- bu maçı kazanır.
C.
İki noktadan sonra gelen cümleler büyük
harfle başlar.
Orhon Kitabesi’nde, Türk hakanı şöyle diyor : Türk Tanrısı, Türk milleti
yok olmasın diye atalarımı gönderdi. Ben hakan olunca gündüz oturmadım, gece
uyumadım.
Atatürk diyor ki: “Türk, öğün, çalış, güven!”
NOT:
İki noktadan sonra cümle niteliğinde
olmayan örnekler sıralanırsa bu örnekler büyük harfle başlamaz.
Bazı kelimelerde –sız eki kalıplaşmıştır : densiz, hırsız, öksüz...
Şiirin biçim özellikleri : kafiye, kafiye şeması, redif... Kış meyveleri: portakal, mandalina...
D.
Örneklerle başlayan cümleler büyük
harfle başlar.
“Araba, banka, bütçe, fındık, devlet, menekşe, şemsiye” gibi yüzlerce
kelime, kökenleri yabancı olmakla birlikte artık dilimizin malı olmuştur.
“Limon, greyfurt, portakal, mandalina” grip için faydalı meyvelerdir.
E.
Mısralar (dizeler) büyük harfle başlar.
Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik,
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik.
F.
Belirli bir tarih bildiren ay ve gün
isimleri büyük harfle başlar.
İstanbul 29 Mayıs 1453 Salı günü fethedilmiştir. 23 Nisan 1920 tarihinde
TBMM açıldı.
1919 senesi Mayısının 19’uncu günü Atatürk Samsun’a çıktı. Toplantı 28 Ekim Salı günü yapılacak.
NOT:
Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün
adları küçük harfle başlar.
Okullar genellikle eylül ayının ikinci haftasında açılır. Eğitici kol toplantıları perşembe günleri
yapılır.
G.
Levhalar ve açıklama yazıları büyük
harfle başlar.
Giriş Çıkış Başkan Doktor Müracaat Danışma
NOT:
Levhadaki yazı birkaç kelimeden oluştuğu
zaman ilk kelime büyük harfle başlar.
Otobüs durağı Şehirler
arası telefon
NOT:
Levhaların ilk kelimesi rakamla yazılmış
bir sayı adı ise sonraki kelime küçük harfle başlar.
II. kat IV. sınıf 2.blok
H.
Özel adlar (isimler) büyük harfle başlar.
1.
Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar.
2.
Kişi adlarından önce ve sonra gelen
saygı sözleri, unvanlar ve meslek adları büyük harfle başlar.
Toplantıya Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet SEZER de katıldı. Onu Doktor Ahmet tedavi etti.
Mustafa Efendi biraz sonra gelecek.
Kıbrıs’ta
Yüzbaşı Cengiz TOPEL şehit olmuştu.
Bugünümüzü Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK’e borçluyuz. Zeynep Hanım iyi bir
insandır.
Kürsüye Sayın Prof. Dr. Ahmet EREN’i davet ediyorum. Sizi, Bay Ahmet ALTIN ile
tanıştırayım.
Enver Paşa savaşa girmemizde etkili olmuştur. Yanında Öğretmen Hakan
da vardı.
Nasrettin Hocanın bir fıkrasını anlattı.
Karşısından Hoca Nasrettin geldi.
NOT:
Tarihî kişilerin adlarından önce gelen
unvan ve lâkaplar büyük harfle başlar. Takma adlar büyük harfle başlar.
Padişah şairlerimizin, Avnî (Fatih Sultan Mehmet), Muhibbî (Kanunî
Sultan Süleyman) güzel şiirleri vardır.
Tarihte Genç Osman, Nişancı Mehmet, Deli İbrahim, Aslan Yürekli Richard,
Demirbaş Şarl gibi isimlerin önemli yerleri var.
NOT:
Akrabalık bildiren kelimeler büyük
harfle başlamaz. Ancak akrabalık bildiren kelimeler başa gelirse lâkap yerine
geçtiği için büyük harfle başlar.
Bu
akşam Ayşe teyzenin yanına gideceğim. Bana Ahmet amca yardım
etti.
Evimizde Ayşe nine de kalıyor.
Erzurum’a Nene Hatun’un heykeli dikilmiştir.
Filmde Dayı Kemal rolünde oynayacakmış. Siz Baba Ali’yi bilir
misiniz?
3.
Resmi yazılarda saygı bildiren sözlerden
sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar.
Sayın Bakan, Sayın
Vali, Sayın Profesör, Sayın Müdür, Sayın Başkan,
NOT:
Mektuplarda ve yazışmalarda hitapların
ilk kelimesi büyük harfle başlar.
Sevgili kardeşim, Aziz
dostum, Değerli
arkadaşım,
4.
Hayvanlara verilen özel adlar büyük
harfle başlar.
Sobanın başında Minnoş
uyuyordu. Çoban Sarıkız’ı
otlatıyordu.
Bahçede Karabaş havlıyor.
Hz. Ali’nin atının adı Düldül’müş.
5.
Millet, boy, oymak adları büyük harfle
başlar.
Türk’üm, doğruyum, çalışkanım.
Biz Oğuz boyundanız.
Türk’üz, Atatürkçüyüz.
Türk, Arap, Rus ve Acem milletlerinin tarihi eski çağlara kadar uzanır.
6.
Dil ve lehçe isimleri büyük harfle
başlar.
Türkçe, Moğolca ve Mançuca aynı dil ailesindendir. En çok konuşulan
dillerin başında İngilizce gelir.
Dilimizin lehçeleri Yakutça, Çuvaşça ve Halaççadır. Kolay bir şekilde Azerice
öğrenebiliriz.
7.
Devlet adları büyük harfle başlar.
Devletimiz, Azerbaycan Cumhuriyeti ile petrol antlaşması yaptı.
Akdeniz’de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
stratejik öneme sahip bir ülkedir.
Türkiye, Yunanistan ve Amerika NATO müttefiki ülkelerdir.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni bölmek isteyenlere karşı her zaman uyanık
olmalıyız.
8.
Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını anlatan sözler büyük harfle
başlar.
Bu
topraklar üzerinde Müslümanlar ve Hristiyanlar yıllarca barış içinde
yaşamışlardır.
İslâm dinine göre Hanefîlik büyük bir mezheplerden biridir.
Avrupa’da yıllarca Katolik ve Ortodoks Hristiyanlar arasında savaşlar
olmuştur.
İslam’a inan kişiye Müslüman denir. Museviliğin diğer adı
Yahudiliktir.
9.
Din ve mitoloji kavramlarını karşılayan özel adlar büyük harfle başlar.
Ellerini havaya kaldırarak, Tanrı’ya dua etti. Ey Allah’ım sen bana sabır ver,
diyerek gitti.
Yunan mitolojisinde Zeus çok önemlidir. Müslümanlar Kâbe’ye doğru
namaz kılarlar.
NOT:
Tanrı kelimesi özel ad olarak kullanılmadığı zaman küçük harfle başlar.
Eski
Yunan tanrıları için tapınaklar yapılmış.
Çok tanrılı dinlerde her birey ayrı bir tanrıya inanırmış, Sümerlerde
ise her şehrin bir tanrısı varmış.
NOT:
Bazı dinî kavramların küçük harfle başlaması gelenekleşmiştir.
Müslümanlar için cennet, cehennem ve sırat köprüsü kavramları önemlidir.
10.
Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.
Bilim adamları Mars’ta su olabileceği ihtimalini araştırıyor. Bize en yakın gezegenlerden biri Venüs’tür.
Eskiden Halley yıldızının gezegen olduğuna inanılırdı.
NOT: Dünya, güne
ve ay kelimeleri coğrafya ve gök bilimi ile ilgili yayınlarda terim olarak
kullanıldığı zaman büyük harfle başlar, diğer kullanımlarda küçük harfle
başlar.
Herkes bilir ki Ay, Dünya’nın uydusudur. Ay, Dünya ve Güneş aynı sistem
içindedirler.
Dünya, Güneş’in etrafında döner. Bugün dünya kadar işim
var.
Seni dünyalar kadar seviyorum. Bu haber onun için sanki
dünyanın sonuydu.
11.Yer
adları (kıt’a, ülke, bölge, il, ilçe, köy, semt, cadde, sokak vb.) büyük harfle
başlar.
Ülkemizin Asya ve Avrupa’da toprakları var. Dün oynanan Türkiye ve Almanya maçı
berabere bitmiş.
Dağlar Doğu Anadolu’da çok fazladır. Her zaman Yakın Doğu’yu gezmek
istemişimdir.
NOT:
Yer adlarında ilk isimden sonra gelen “deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb.” tür
bildiren ikinci isimler küçük harfle başlar. Ancak, ikinci isim özel isme dahil ise ve
ikisi birden kastedilen kavramı karşılıyorsa, ikinci isim de büyük harfle
başlar.
Burası Aral gölüdür. Yanındaki
Erciyes dağıdır. Savaş
Tuna nehri kıyılarında olmuş.
Haritada Alp dağlarını ve Altay dağlarını
gösterir misin? Erciyes dağı
Kayseri’dedir.
Ülke güvenliğinde Çanakkale Boğazı’nın ve İstanbul Boğazı’nın önemi
büyüktür.
Başlıca ovalarımız, Haymana Ovası, Muş Ovası ve Konya Ovası’dır.
(Bu örneklerde ikinci isim kullanılmadığı takdirde söz konusu yer
anlaşılmaz. Meselâ Çanakkale Boğazı sadece Çanakkale kelimesiyle anlatılmaz;
sadece Çanakkale dendiği zaman Çanakkale şehri anlaşılır. Bu gibi (Van-Van
Gölü, Ağrı-Ağrı Dağı, Beyşehir-Beyşehir Gölü, Tuz-Tuz Gölü, Anadolu-Anadolu
Kavağı, Gülek-Gülek Geçidi) anlam karışıklığı olabilecek kelimelerin ikinci isimleri büyük harfle
yazılır.
NOT:
Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen “mahalle, meydan, bulvar,
cadde, sokak” kelimeleri büyük harfle başlar.
Ben Atatürk Bulvarı’nda oturuyorum. Buradan İnkılâp Sokağı’na
gidilir.
Karaköy Meydanı’nda gösteri yapılacakmış. Size İsmet Paşa Caddesi’ni gezdireyim.
12. Saray, köşk,
han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar.
Tarihî eserlerimizden Alanya Kalesi, Aspendos Tiyatrosu, Topkapı Sarayı,
Horozlu Han en güzelleridir.
İstanbul Boğazı Beyazıt Kulesi’nden seyredilince daha da güzel
görünüyor.
Belediye, Galata Köprüsü’nü bakıma almıştı. İlk yazılı belgelerimizden birisi
Bilge Kağan Anıtı’dır.
13. Kurum,
kuruluş ve kurul adları büyük harfle başlar.
Bu
kılavuz Türk Dil Kurumu tarafından hazırlandı.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin çalışmaları başladı.
Bu
yıl, Devlet Malzeme Ofisi yardımda bulunacak mı? Bu kitabı ancak Millî Kütüphanede
buluruz.
Kanuna son şekli Bakanlar Kurulunda verilecekmiş. Ben Fen-Edebiyat Fakültesinde
okuyorum.
Yukarıkocayatak İlköğretim Okulu başarılı bir okuldur. Bu konuda Yeşilay Derneğine başvurmalı.
Emek İnşaat depreme dayanıklı evler yapar. Atatürk Orman Çiftliği
örnek bir kurumdur.
NOT: Kurum,
merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm vb. kuruluş bildiren kelimeler,
belli bir kurum kastedildiği zaman büyük harfle başlar.
Bu
yıl Meclis, yeni döneme erken başlayacaktır. Son aylarda Kurum, imlâ konusunda
çalışıyor.
Bu
kararı Bakanlığımız aldı.
Çiftçiye Ofis yardım edecektir.
14. Kitap, dergi,
gazete, tablo, heykel isimleri büyük harfle başlar.
Atatürk’ün Nutuk adlı eseri yakın tarihimize ışık tutmaktadır.
Tarık Buğra’nın Küçük Ağa’sı, başarılı bir dizi film haline getirildi.
Öğretmenler Tebliğler Dergisi’ni okumakla yükümlüdürler.
Paha biçilmez eserlerin başında Mona Lisa gelir. Şehrin ortasında Düşünen Adam heykeli
var.
NOT: Özel ada
dahil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz.
Hürriyet gazetesi yayın yönetmeni değişmiş. Türk Dili dergisi kaliteli bir dergidir.
Buraya Halı Dokuyan Kızlar tablosunu şuraya asmalıyız.
NOT: Kitap
adlarında ve başlıklarda, arada ve sonda bulunan “ve, ile, ya, veya, yahut, ki,
da, de” sözleri ile “mı, mi, mu, mü” soru eki küçük harfle yazılır.
Dostoyevski’nin “Suç ve Ceza”
romanını çok severim. Fuzulî,
“Leyla ve Mecnun”u yazmıştır.
Ruşen Eşref’in “Diyorlar ki” eseri röportaj türüne güzel bir örnektir.
Türkçe dersinde “Esir Aslan” isimli metni işleyeceğiz.
15.
Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge, adlarının her kelimesi büyük harfle
başlar.
Millî Eğitim Bakanlığı yeni bir yönetmelik, Norm Kadro Yönetmeliği,
yayınladı.
Meclis, Medenî Kanun üzerinde çalışıyor.
16. Millî ve dinî
bayramların adları büyük harfle başlar.
Cumhuriyet Bayramı’nız kutlu olsun. Kurban Bayramı’nız kutlu olsun.
23
Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı tüm yurtta coşkuyla kutlandı.
Bu
yıl Nevruz Bayramı coşkuyla kutlanacak.
Bütün okullar 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı’nı kutlamaya
hazırlanıyor.
NOT: Bayram
niteliği kazanmış günlerin adları da büyük harfle başlar.
Bakanımız Öğretmenler Günü dolayısıyla kutlama mesajı yayınladı.
Hepimiz Anneler Günü’nde annelerimize çiçekler vermeliyiz.
NOT: Kurultay
(kongre), bilgi şöleni (sempozyum), açık oturum (panel) vb. toplantıları
bildiren özel adlarda her kelime büyük harfle başlar.
Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı Antalya’da yapılacak. Manas Bilgi Şöleni büyük bir katılımla
başladı.
Ankara’da Türk Gramerinin Sorunları Toplantısı yapıldı.
NOT: Genel nitelikteki
günlerin, haftaların, mevsimlerin, kurultay, bilgi şöleni vb. toplantıların
adları küçük harfle başlar.
Öğrencileri kitap haftası dolayısıyla kütüphanelere götüreceğiz.
Her yıl tiyatro gününde, Devlet Tiyatroları ücretsiz oyun sahneler.
Bu yıl dil kurultayı beklenen ilgiyi
görecek mi?
17. Özel adlardan
türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar.
Anatalyalıyım.
Atatürk, Türklüğü yüceltmiştir.
Türk’üz, Atatürkçüyüz, özgürüz yerden göğe.
Türkleşmek mi Avrupalılaşmak mı? En güzel dil Türkçedir.
NOT: Özel ad
kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz.
Bu
arada donkişotluk yapmanın gereği yok.
O, allahlık bir insandır.
Bu
makamı, hicaz makamını, çok severim.
NOT: Müzikte
kullanılan makam ve tür adları da büyük harfle başlamaz.
acemaşiran,
acembuselik, türkü, bayatı, acem....
18. Yer ve millet
adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde özel adlar büyük harfle başlar.
Bütün dünya Antep fıstığının önemini anlamaya başladı. Yarışmada Van kedisi birinci seçildi.
Arabayı İngiliz anahtarıyla tamir ettim. Üzerinde mavi bir Frenk gömleği
vardı.
Sen bir de Maraş dondurması yesene. Bunlar Vaşington portakalına benziyor.
19. Tarihî olay,
çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.
Bu
millet Kurtuluş Savaşı’nı büyük fedakârlıklarla kazanmıştır.
Fatih Sultan Mehmet, Yükselme Devri padişahlarındandır.
Biz Millî Mücadele yıllarını çok iyi bilmeliyiz. Ömer Seyfettin, Millî Edebiyat Dönemi
yazarımızdır.
Yorumlar
Yorum Gönder