Alimler bunu aşk olarak adlandırır.”
Nizami
Asıl adı Cemalettin Ebu Muhammed İlyas bin Yusuf olan Nizami, 1141 Yılında Gence’de doğdu. Türk ve Fars edebiyatının en büyük şairlerinden birisi olan Nizami, genellikle Farsça yazdığı için, Fars edebiyatı içinde anılırsa da, Azerbaycan ve Türk dünyasınca da sahiplenilmektedir.
Gence’de Nizami’nin anıt mezarı
Ayrıca Nizami, dünya edebiyatında da, Homeros, Shakespeare, Hayyam, Dante ve Puşkin gibi Dünyanın en büyük şairleri arasında kabul edilmektedir. Kendisinden sonra gelen, Türk ve Fars edebiyatının pek çok ünlü şairi Nizamiden etkilenmiş ve faydalanmıştır.
Örneğin Nizami’nin Hamselerinde işlediği konular, kendisinden sonra gelen Sadi Şirazi’nin Bostan’ında, Mevlana’nın Mesnevi’sinde, Ali Şir Nevai ve Abdurrahman Camii’nin Hamsal’larında, Arif Erdebili’nin Ferhatname’sinde ve Fuzuli’nin Leyla ve Mecnun’unda tekrar işlenmiştir.
Nizami’nin mezarı
On yedinci yüzyıldan itibaren Batı dünyasında da tanınmaya başlayan Nizami’nin eserleri, batı dilleri ve Rusçaya da çevrilmiştir. Nizami eserlerinde hak ve adalete, insan ve insani değerlere çok önem vermiştir. İnsanın insanlığını, diğer insanlara duyduğu saygıda arayan şair için sevgi de, yaşamın en önemli öğelerindendir. Hak ve adalet olmazsa rezalet olacağını ileri sürer.
Dünyanın damarını kim tutsa İsa gibi
İnsaf ve adalet ile olur dünya hakimi.
Dünyaya fatih olmaz zulüm ile rezalet
Yeryüzünün fatihi adalettir adalet!
Vatan, memleket ve hürriyet kavramları konusunda da hassas olan Nizami, özellikle memleketi Gence’ye düşkünlüğü ile de tanınır.
Beş mücevher, ya da hamse denilen eserleri şunlardır:
1. Sırlar Hazinesi
2. Hosrov ve Şirin
3. Leyli ve Mecnun
4. Yedi Güzel
5. İskendername
Hamselerden bir canlandırma
Şairliği kadar güçlü bir bilim adamı da olan Nizami Gencevi’nin aşağıdaki beyiti, yer küresinin yuvarlak olduğunu ve döndüğünü Coopernic ve Galilei'den çok önce bildiğini göstermektedir.
Bu küre şeklinde yalnız yer değil,
Her hat ki, dönüyor yuvarlaktır bil.
Türkçe atasözlerini de ustaca kullanan Nizaminin şiirlerine aşağıdaki beyitleri örnek olarak gösterilebilir.
Hanende bestesiz şarkı söylense
Söz ile kemençe güler o sese.
Akıllı adamın söyledikleri
Yer altına düşse, yitmez değeri.
Sözünde su gibi letafeti var
Her sözü az söylemek daha hoş olar.
Dünya bir tarladır dikkatle baksak
Herkes birbirine çiftçidir ancak.
Dost ona derler sır saklar perde tutar
Düşman rüzgar gibi her zaman perde yırtar.
Akrebin düşmanlığı beterdir ejderhadan
Ejderha açık vurur, akrep gizli her zaman
Yorumlar
Yorum Gönder