Aralarında çeşitli yönlerden ilgi bulunan iki varlıktan zayıf olanı güçlü olana benzetme sanatıdır.
“Ahmet aslan gibi güçlüdür.” Cümlesinde güç yönünden zayıf olan Ahmet aslana benzetilmiştir.
üHer benzetme bir karşılaştırmadır.Örnek cümlede “Ahmet” ile “aslan” karşılaştırılmıştır.
üAralarında ortak özellik bulunmayan kavramların karşılaştırılması benzetme değildir.Mesela:
“Elma kadar sivri maydanoz ,
Minare gibi ekşi duvar” benzetmeleri standartlara uymaz .Çünkü karşılaştırılan şeyler arasında ortak bir özellik mevcut değildir.”Teşbihte hata olmaz “ sözünü de bu minvalde değerlendirmek gerekir . “Hata olmaz”dan kasıt teşbihin hata kabul etmeyeceği realitesidir.Yani hatalı teşbih teşbih değildir.
üİstisnalık arz etse de bazen kendisine benzetilen taraf güçlü taraf değildir: ”Ninemin pamuktan daha yumuşak ellerini öpmeye doyamazdım”
Benzetmede “erkan-ı teşbih” de denilen dört öğe mevcuttur.Bunlardan benzeyen(müşebbeh) ile kendisine benzetilen(müşebbehün bih) asli ; benzetme yönü(vech-i şebeh) ve benzetme edatı(edat-ıteşbih) yardımcı unsur olarak kabul edilir.
Bu öğelerin var olup olmamasına göre teşbih sanatı çeşitlilik gösterir.
Canan gül gibi güzeldir. (Ayrıntılı benzetme /Teşbih-i mufassal)
b.yen k.b.tilen b.edatı b.yönü
Canan gül gibidir. (Kısaltılmış benzetme /Muhtasar-Mücmel)
b.yen k.b.tilen b.edatı
Gül Canan güzeldir.(Pekiştirilmiş benzetme /Müekked)
k.b.tilen b.yen b.edatı
Gül Canan bizim şeref misafirimizdir.(Teşbih-i beliğ/Yalın-güzel)
k.b.tilen b.yen
Bütün öğeleri tam olan benzetmeye “ayrıntılı”, benzetme yönü konmamışa “kısaltılmış”, benzetme edatı bulunmayana “pekiştirilmiş” ve nihayet yardımcı öğelerin bulunmadığı sadece temel öğelerle kurulanına da “beliğ” teşbih” diyoruz.
Not: Andırmak, benzer,dönmek,sanki,kadar,örnek,-den ,bigi,meğer ki , gûyâ,tıpkı,misl,misüllü,niteki,sıfat,manend,-veş,-asa,-var, çü, çün, tek,andırır... kelimeleri benzetme edatı kabul edilir.
Örnek cümleler:
* Abbas tilki gibi kurnazdır.
* Yol yılan gibi kıvrılıyor.
* Türkiye güzellikte cennet gibidir.
* Taş gibi sert ekmek
* Kömür gibi kara gözlerin
* Elma gibi tatlı yanakların
* Kalem gibi ince parmak
* Rüya gibi güzel yaz.
* Buz gibi soğuk gazoz
* Civa gibi haretketli adam
* Süt gibi beyaz badana
* Dal gibi ince kız
Yukarıdaki cümleleri benzetmenin dört türüne göre çekimleyiniz .
Sanatlı beyitler ve mısralar
* Köhne düşünceler paslanmış çivilere benzer.
* İhtiyar adam bir çocuk gibi ağlıyordu.
* Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik.
* Kükremiş sel gibiyim bendimi çiğner aşarım.
* Kul Mustafa karakolda gezerken/Gülle , kurşun yağmur gibi yağarken
* Dalgalan sen de şafaklar gibi ey nazlı hilal
* Bir kez Allah dese aşk ile lisan/Dökülür cümle günah misl-i hazan
* Karşımda eski evler tarih gibiydi.
* Gündüz denizlerde sönerken baktık/Ve çobanlar gibi dallar gibi yaktık
* Kız vücudun sarı güller gibi ter/Çık sudan kendini üryan göster
* Çini bir kasede bir Çin çayı içmekteydi/Bir güzel yırtıcı kuş gözleri gördüm/Som mücevher gibi kan kırmızı tırnaklarını
* Ârızın âb-ı sâftır gûyâ/Zekan bir habâbdır gûya
* Başka sanat bilmeyiz karşımızda dururken/Yazılmamış bir destan gibi Anadolu’muz
* Ömür çiçek kadar narin
* Sandım ki güzelliğin cihanda / Bir saltanatın güzelliğiydi.
* Poyrazla söyleşir gibi yaprakların sesin
*Rûy-ı zemini tâbi-i fermanı kılmağa/Sultan Selim Han gibi bir şîr-i ner gelir
*Neva-yı neydir esen bad cam-ı meydür gül /Çemende eşk ile sahba misal- cu dökülür
* Yarin ki her tebessümü dağ üstü bağ olur/Destinde cam-ı neşve semavi çerağ olur.
*Hizmetçiye gel der gibi Azrail’e gel der.
*Kafası kazan gibi oldu.
*İstanbul karınca yuvası gibi oldu.
* Dudakların elmadan etli
* Sürekli sevgiyi duydukça anne toprak
*Bambaşka Leh,Macar,Venedik,Rus güzeli /Sessiz haremde her biri endamlı bir peri
*Yalnız bu katta mümkün olur daima / Her hamlesiyle ruh o çelikten kanatlı kuş
* Fark etmez anne toprak ölüm maceramızı
* Bu dil ağzımda annemin sütüdür.
* Gördüm deniz dedikleri bin başlı ejderi
Yorumlar
Yorum Gönder