12. Sınıflar Türk Edebiyatı Ders Notu 1

Türk Edebiyatının Devirlere ayrılmasındaki etkenler:


• Din Değişimi (Gök Tanrı inanışından İslamiyet’e geçiş)

• Yeni Kültürlerle Temas (İslam Kültürü ve Batı Kültürü)

• Göçler (1071 Malazgirt Zaferi ile Anadolu’ya göç)



Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının (1923- ……) Temel Unsurları



• Cumhuriyet Döneminin dayandığı temel, siyasi, sosyal, fikri açıdan Batılılaşma hareketidir.

• Dışı Batıya, içi bize ait olan bir kaynaşma hareketidir.

• Bu dönem Türk Edebiyatının etkili eserlerine yansıyan karakteristik özellik Anadolu ve Anadolu insanıdır.

• Bu yönüyle yerli ve halka doğru bir harekettir.

• Sade bir dille geniş halk kitlelerine ulaşmayı başarmış yükselen bir edebiyattır.

• Cumhuriyet döneminde memleket edebiyatı zevkiyle Batı’dan gelen anlatma biçimleri Türk Edebiyatında başarılı bir şekilde kullanılmıştır.

• Cumhuriyet döneminde Anadolu coğrafyası ile Anadolu insanının hayatı, zevkleri edebi eserlerde çok fazla işlenmiştir.

• Psikoloji ve psikiyatri alanında yapılan ilmi çalışmalardan yararlanılmıştır.

• Milleti oluşturan değerler sade bir dille edebi metinlerde yer almıştır.

• Sezgicilik, varoluşçuluk ve gerçeküstücülük gibi Batılı akımların etkisi görülmüştür.



Türk Milletini oluşturan değerler:

• İslamiyet

• Türkçe

• Türk Müziği

• Türk Mimarisi

• Gelenek ve göreneklerimiz

• Kıyafetlerimiz

• Halk oyunlarımız

• Masallarımız ve halk hikayelerimiz

• Oyunlarımız

(Bu başlıkta sayılamayacak çok unsur vardır.)



Varoluşçuluk:

• Varoluşçuluk, insanın varoluşuyla nesnelere özgü varlık türü arasındaki karşıtlığı esas alır ve insanın iradesi ve bilinciyle, iradesi olmayan nesneler dünyasına fırlatılmış olduğunu öne sürer.

Laiklik:

• Devlet düzeninin ve hukuk kurallarının dine dayandırılmamasıdır.

• Din ve devlet işlerinin ayrılmasıdır.

• Kişilerin din ve vicdan özgürlüklerinin sağlanmasıdır.

• Din ve mezhep çatışmalarına son vererek toplumsal barışın gerçekleştirilmesidir.



Edebiyatta “motif” nedir?

• Bir eserde sık sık tekrarlanan süsleyici öğelere motif denir:

• “Batı’ya Doğru” adlı parçadaki motifler: Doğu, Batı, Doğulu, Batılı, Batı Acunu (Dünyası), Doğu doğudur, Batı da Batı…





Deneme:

• Yazarın herhangi bir konu üzerinde kesin hükümlere varmadan, kendi şahsi görüş ve düşüncelerini anlattığı yazı türüdür.

• Hayat, ölüm, aşk, gurbet, sanat, felsefe, din, ahlak, siyaset… en çok işlenen konulardır.

• Bu türün dünya edebiyatındaki iki büyük temsilcisi Montaigne (1533- 1592 Fransa) ve Bacon (1533-1599 İngiltere) kabul edilir.

• Türk Edebiyatında ise Cumhuriyet Döneminde Nurullah Ataç, bu türün önde gelen ismidir.



Nurullah Ataç

• Türkçenin özleşmesi, edebiyatımızın yenileşmesi için çaba gösterdi.

• Devrik cümleleri kullanır, dili yabancı sözcüklerden arınmıştır.

• Türk Edebiyatında deneme türünün öncülerindendir.

• Elliye yakın eseri çevirip Türkçeye kazandırmıştır.

• En ünlü eserleri: Günlerin Getirdiği (1946), Karalama Defteri (1952)



Makale:

• Herhangi bir konuda görüş ve düşünceleri ileri sürmek için yazılır.

• Konu üzerinde araştırma ve inceleme yapılır.

• Makalede ele alınan konuda kanıtlar göstermek esastır.

• Gazetelerde ve dergilerde yayınlanan bir türdür.

• İlk makaleyi Şinasi, Tercüman-ı Ahval gazetesinde yazmıştır. (1860)



Peyami Safa:

• Geçim kaygısıyla yazdığı eserlerde Server Bedi adını kullanır.

• Peyami Safa, ansiklopedik bir yazardır.

• Romanlarda olaylara değil, psikolojik çözümlemelere önem verir.

• Peyami Safa’nın usta bir roman tekniği ve canlı bir anlatım gücü vardır.

• Eserleri: Sözde Kızlar, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Fatih Harbiye, Matmazel Noralya’nın Koltuğu…



Gezi Yazısı:

• Gezip görülen yerler hakkında bilgi vermeyi amaç edinen yazı türüdür.

• Eski edebiyatımızda bu türe seyahatname denirdi.

• En ünlü Seyahatname ise Evliya Çelebi’ye aittir.

• Seydi Ali Reis, Hint Seferi sırasında gezip gördüğü yerleri “Miratü’l- Memalik” isimli eserde toplamıştır.

İsmail Habip Sevük:

• Yazar ve Edebiyat Tarihçisidir.

• Sanatlı bir üslubu ve renkli, kıvrak bir anlatımı vardır.

• İyi bir gözlemcidir.

• Edebiyat ve şiir aşığı olarak tanımlanır.

• Eserleri: Dil Davası, Tuna’dan Batı’ya, Edebi Sohbetler, Yurtta Yazılar, Avrupa Edebiyatı ve Biz



Hatıra (Anı) ve Günlük (Günce)

• Hatıralar sonradan hatırlanarak yazılır, günlükler ise günü gününe tutulan notlardan oluşur.

• Bu yönüyle hatıraların güvenilirliği az, günlüklerin ise daha fazladır.

• Her iki türde de insanlar yaşadıkları olayları naklederler.

• Her iki türde anlatıcı 1. tekil şahıstır.

• Her iki türde de geçmiş zaman kalıbı kullanılır.



Haldun Taner:

• Yurt dışında tiyatro dalında uzmanlık eğitimi gördü.

• Çevre ve ruh gözlemlerine dayanan etkili bir tekniği vardır.

• Geleneksel Türk tiyatrosunun anlatım özelliklerini, yerel dili ve argoyu başarıyla kullanır.

• Oyunlarında ve öykülerinde ince bir mizah ve yergiyi başarıyla kullanır.

• Eserleri: On İkiye Bir Var, Keşanlı Ali Destanı, Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım, Sersem Kocanın Kurnaz Karısı, Devekuşuna Mektuplar.

Fıkra:
* Gazetelerde yayınlanan bir türdür.
* Günlük olaylarla ilgili yazılan rahat yazılardır.
* Yazar, görüşlerini kanıtlamak zorunda değildir.
* Her türlü konuda fıkra yazılabilir.
* Türk Edebiyatında en ünlü fıkra yazarları arasında Ahmet Rasim, Hüseyin Cahit Yalçın, Burhan Felek sayılabilir.

Yusuf Ziya Ortaç:
* Hece vezniyle, günlük konuşma dilinde, sade ve akıcı şiirler kaleme aldı.
*Orhan Seyfi Orhon, Faruk Nafiz Çamlıbel, Enis Behiç Koryürek ve Halit Fahri Ozansoy'dan oluşan Beş Hececiler'den biri oldu.
* Cumhuriyet döneminin en önemli mizah dergisi Akbaba'yı çıkardı.
* 1950 sonrasında ağırlıklı olarak mizah, gezi, anı, biyografi türlerinde yazmaya başladı.
* Eserleri: Sarı Çizmeli Mehmet Ağa, Portreler, İsmet İnönü, Bizim Yokuş